Na podstawie Steven R. Lindsay „Handbook of applied dog behavior and training” i artykułu James O’Heare „Interwencje żywieniowe”

Zredukowanie ilości białka a produkcja serotoniny i agresja.

Wg S.R. Lindsaya pomimo faktu, iż dowody, wykazujące duże znaczenie niskobiałkowej diety w leczeniu problemów agresji domowej CDA, uznaje się obecnie za co najmniej niejednoznaczne, wstępne dane weterynaryjne wykazują, iż można poprzez odpowiednią dietę poprawić zachowanie psów:

Psy cierpiące na agresję terytorialną, połączoną ze strachem mogą poprawiają swoje zachowanie w wyniku zastosowania diety niskobiałkowej, szczególnie, jeśli wzbogacona jest dostarczanym dodatkowo tryptofanem.

Psy cierpiące na agresję dominacyjną poprawiają swoje zachowanie w wyniku zastosowania diety niskobiałkowej lub wysokobiałkowej wzbogaconej tryptofanem.

Badacze przedstawiają hipotezę, iż zwiększona czułość insuliny na kwas liponowy może wpływać na poziom krążenia tryptofanu i przez to wspomagać jego transport przez barierę krew-mózg i zwiększać jego dostępność dla procesu syntezy serotoniny.

Z różnych przyczyn (metabolicznych, fizjologicznych i praktycznych) 5-hydrotryptofan (5-HTP) jest bardziej użytecznym środkiem do wspomagania produkcji serotoniny, niż tryptofan. 5-HTP jest bezpośrednim poprzednikiem serotoniny i łatwiej przekracza barierę krew-mózg niż tryptofan, syntezuje się też bezpośrednio do postaci 5-HT. Jest też dużo łatwiej dostępny niż tryptofan. 5-HTP można łatwo nabyć na rynku. Należy jednak traktować go z dużą dozą ostrożności, ponieważ przekraczanie zalecanych dawek może prowadzić do zatrucia organizmu psa i w ostateczności do śmierci (dawka trująca wynosi 23,6 mg/kg, dawka śmiertelna 128 mg/kg).

Jeśli do kontroli zachowań niepożądanych używamy diety niskobiałkowej, to oprócz redukcji białka do 15-18% należy wyrównać poziom węglowodanów i tłuszczu, tak, aby zaspokajać potrzeby energetyczne psa. Dodatkowo należy uzupełniać dietę witaminą C i E, kwasem liponowym i zbalansowanym spektrum kwasów wielonienasyconych (szczególnie Omega-3). Przynosi to dodatkowe korzyści w procesie normalizacji aktywności serotoniny i odwracaniu procesu zniszczenia neuronów w wyniku stresu. Na rynku jest dostępna pewna ilość karm dla seniorów z właściwym poziomem białka, ale zazwyczaj powinny być one uzupełniane dodatkowym tłuszczem i węglowodanami. S.R. Lindsay proponuj taką mieszankę: 1 część gotowanego łososia, 1 część indyka, 2 części szpinaku i 6 części ryżu. Taką mieszankę dzieli się na kulki i zamraża, następnie podgrzewa i dodaje do karmy. Psu można również podawać wysoko węglowodanowe przekąski, np. ciasteczka ryżowe, obwarzanki, chleb, prażoną kukurydzę), szczególnie jako nagrody lub małe przekąski. Oczywiście trzeba uważać, aby nie przekroczyć dziennych potrzeb kalorycznych danego osobnika.

Warto taką dietę ułożyć z dietetykiem weterynaryjnym oraz skonsultować z weterynarzem, szczególnie w zakresie dostarczanych dodatkowych preparatów i ich ewentualnego oddziaływania z branymi przez psa lekami, np. 5-HTP nie powinien być brany razem z 5-HT lub trójcyklicznymi środkami antydepresyjnymi.

Zmiana diety i hipoteza „Integruj Się lub Znikaj”

S.R. Lindsay pisze, że Hennessey z zespołem zbadali wpływ diety i zachowań socjalnych na zachowanie psów i doszli do interesujących wniosków. Badano wzajemny wpływ na siebie diety wysokiej jakości (HQD), diety porównawczej (niższej jakości niż HQD) (CD) oraz zachowań socjalnych (kontaktów z człowiekiem – 20 minut dziennie, 5 dni w tygodniu) (SE).

Psy żywione CD z zapewnionym kontaktem socjalnym SE (CD/+) wykazywały więcej prób ucieczki, nerwowego socjalnego oblizywania się i ziewania niż psy żywione podobną dietą, ale bez kontaktów socjalnych (CD/-). Dla porównania psy żywione dietą HQD i z kontaktami socjalnymi (HQD/+) wykazywały mniej podobnych zachowań w porównaniu do psów żywionych podobną dietą, ale bez kontaktów socjalnych (HQD/-). Grupa HQD/+ wykazywała tendencję zmiany zachowań w kierunku zmniejszonej reaktywności i większej relaksacji, zachowania psów z grupy HQD/- natomiast zmierzały w kierunku większego niepokoju, ale pozostały bez zmian, jeśli chodzi o reaktywność (próby ucieczki). Psy z grupy CQD/+ były bardziej reaktywne i niespokojne, podczas gdy psy z grupy CQD/- wykazywały mniej niespokojnych i reaktywnych zachowań.

Z tego eksperymentu można wyciągnąć następujące wnioski: psy karmione wysokiej jakości dietą HQD potrzebują więcej kontraktów socjalnych, niż psy psy żywione dietą niższej jakości.

Dieta HQD wpływa na zwiększony niepokój socjalny u psów, które otrzymują zbyt mało przyjacielskich kontaktów z człowiekiem, ale działa uspokajająco u psów otrzymujących zwiększoną liczbę tych kontaktów. HQD/+ wpływa na szybsze formowanie więzi socjalnych niż HQD/-. CD/- wpływa na zmniejszoną zdolność do formowania więzi społecznych, CD/+ wpływa na większy poziom reaktywności i niepokoju w sytuacjach, w których dochodzi do bliskiego kontaktu socjalnego.

Sposób, w jaki pies zareaguje na zmianę diety i liczbę kontaktów socjalnych jest zależny od indywidualnych predyspozycji, epigenetycznych przeciwieństw i obciążenia statycznego (autor: S.R. Lindsay używa tego określenia w odniesieniu do wzorców zachowań, jako wyniku nagromadzonych przez danego psa doświadczeń wpływających na jego początkowe reakcje wobec zachodzących zdarzeń), czyli ujmując problem mniej naukowo od indywidualnych predyspozycji osobniczych oraz przebytych doświadczeń.

Istotne dla poruszanego problemu okazały się również badania Kaplana i zespołu z 1996 roku. Kaplan badał zachowania makaków żywionych dietą z obniżoną zawartością tłuszczu i cholesterolu. Małpy żywione taką dietą w niestabilnym środowisku socjalnym wykazywały się zwiększoną ilością zachowań agresywnych. Natomiast umieszczone w stabilnym socjalnie środowisku wykazywały się zarówno większą ilością zachowań agresywnych, jak i poddańczych. Spędzały znacznie mniej czasu na bliskich kontaktach z innymi małpami.

W badaniach Hennesseya zabrakło jednak grupy kontrolnej dla porównania efektów 2 stosowanych diet i SE w porównaniu do diety trzeciej (schroniskowej). Pomimo braku tej grupy można uznać za słuszną hipotezę (biorąc pod uwagę, że dieta CD była odżywczo gorszej jakości niż dieta schroniskowa [autor: dotyczy to schronisk w USA, nie polskich, standardy żywieniowe w Polsce są dużo gorsze], a dieta HQD wyższej jakości), iż zmiany w zachowaniach psa mogą następować w wyniku wykrytych zmian jakościowych pomiędzy nową dietą, a taką, do której pies był przyzwyczajony. Na jakimś poziomie mózg może wykrywać takie zmiany i odpowiadać na nie poprzez mobilizację jednego z dwóch ogólnych filogenetycznych trybów przetrwania (PSM).

Według hipotezy Integruj się lub Znikaj jeśli zmiany żywieniowe, których pies doświadcza są lepsze, niż to, do czego do tej pory przywykł, to pies może uaktywnić strategię socjalnej integracji, której priorytetem jest zwiększenie jakości socjalnych kontaktów i zachowania przyjacielskiego poszukiwania bliskości. Z drugiej strony, jeśli pies doświadcza zmiany diety na gorszą, niż ta, do której przywykł może wpaść pod wpływ strategii samotnego rozproszenia, która powoduje, że próby przyjacielskich integracji wpływają na obniżenie wartości progowych niepokoju i reaktywności. Hipoteza ta zakłada, że pies, który otrzymuję dietę lepszą, niż ta, do której przywykł odpowiada pozytywnie na bliski kontakt i współpracę, ponieważ takie działania są zgodne z najważniejszymi celami trybu przetrwania PSM. Jednak, jeśli taki pies doświadcza socjalnej izolacji i odrzucenia, to staje się nadmiernie niespokojny i reaktywny. Odwrotnie pies, który otrzymuje dietę gorszą, niż ta, do której przywykł, uaktywnia rozpraszający PSM i staje się nadmiernie niespokojny i reaktywny w wyniku prób przyjacielskiej socjalnej interakcji, ponieważ takie działania nie są zgodne z rozpraszającym PSM. Takie psy mogą być bardziej zrelaksowane i mają większe poczucie bezpieczeństwa, jeśli są ignorowane i pozostawione w spokoju.

Interesujące wydaje się wytłumaczenie za pomocą hipotezy Integruj się lub Znikaj zmniejszenia zachowań agresywnych u problematycznych psów w wyniku zastosowania procedur socjalnego odrzucenia (programu NILIF – nic w życiu nie jest za darmo, procedur wychładzania wzajemnych kontaktów) – procedury te działają, ponieważ dla psa będącego pod wpływem rozpraszającego PSM są zgodne z celami tej strategii. Jeśli jednak hipoteza ta jest prawdziwa, to procedury te działają, ale koszt ich działania jest olbrzymi i być może większy niż potencjalne zyski – zmniejsza się ostatecznie zdolność psa do integrowania się z rodziną w ramach przyjacielskich relacji. Wg tej hipotezy zamiast procedur socjalnego odrzucenia należałoby poprawić jakość życia psa poprzez dietę, ćwiczenie, zabawę i zmniejszenie ilości czasu spędzanego samotnie w zamknięciu. W ten sposób tryb PSM, pod wpływem którego znajduje się pies uległby odwróceniu i możliwe by było nawiązanie z powrotem przyjacielskich relacji z rodziną.

Tłuszcz, cholesterol, kwasy tłuszczowe a agresja impulsywna.

W eksperymencie Hennesseya i zespołu znaczącym elementem zmiany diety była zawartość tłuszczu. Dieta HQD zawierała 2 razy więcej tłuszczu niż dieta CD i znacząco więcej białka. Nie znalazł on żadnego dowodu na twierdzenie, że dieta bogata w białko może powodować wzrost agresywności czy wybuchowości. Możliwym, alternatywnym wytłumaczeniem pozytywnych zmian w zachowaniu u psów karmionych niskobiałkową dietą jest zawartość tłuszczu w diecie. Potwierdzają to badania zespołów Dodmana (1996) i De Napoli (2000). Dieta z obniżoną zawartością białka, a z podwyższoną zawartością tłuszczu ma wyraźne działanie uspokajające na zachowanie psów. Wiele badań wykazuje istnienie związku pomiędzy niską zawartością cholesterolu, obniżoną aktywnością 5-HT i różnymi wahaniami nastroju (impulsywnością i depresją). Dowody te wydają się wspierać tezę, iż zawartość cholesterolu w diecie może pełnić rolę przyczynową w pojawianiu się różnych zaburzeń w produkcji serotoniny. Nadmiar cholesterolu również wpływa na zaburzenia zachowań (impulsywność). Wyniki tych badań wskazują na istnienie pewnego optymalnego poziomu cholesterolu w diecie, zapewniającego właściwe funkcjonowanie produkcji serotoniny, a co za tym idzie korzyści terapeutyczne z diety.

Inna linia badań w tym zakresie wskazuje, iż bardziej krytycznym czynnikiem od zawartości tłuszczu może być zawartość kwasów wielonienasyconych Omega-3 w diecie (PUFA). Braki w poziomie kwasów Omega-3 były wykazywane u dzieci z problemami skupienia uwagi i hiperaktywnością. Wykonano też pewne wstępne badana, które wykazały, iż uzupełnianie diety o PUFA ma wpływ na produkcję serotoniny, redukowanie zachowań impulsywnych, w tym agresji. Nie były to badania kliniczne, jednak dane te wskazują na to, iż poziom kwasów PUFA i cholesterolu może stać się w przyszłości przydatnym diagnostycznym markerem w badaniu i leczeniu problemów agresji domowej CDA.

Ochronne i odbudowujące działanie witamin i przeciwutleniaczy

Psy, które żyją w warunkach stresu doświadczają w wyniku jego działania nadmiernego zniszczenia neuronów. Według badań Packera z 1997 dieta bogata w przeciwutleniacze i takie witaminy jako C i E oraz kwas liponowy ma wyraźne działanie neuroochronne. Psy jako gatunek rozwinęły zdolność absorbowania witaminy C, posiadają też zdolność do odczuwania słodkiego owoców, posiadają więc naturalną zdolność do doświadczania takich ochronnych działań witamin i przeciwutleniaczy.

Rola tryptofanu wg James’a O’Heare

O’Heare w swoim artykule o interwencjach dietetycznych skupia się głównie na opisaniu roli tryptofanu i tyrozyny w diecie psa z punktu widzenia zaburzeń zachowań. Pisze o zwiększeniu poziomu serotoniny w mózgu zwierzęcia (serotonina to 'posłaniec szczęścia’). Tryptofan to aminokwas, z którego korzysta mózg w procesie produkcji serotoniny. Tyrozyna ma działanie anty-tryptofanowe, dlatego, że wszystkie aminokwasy współzawodniczą ze sobą w próbach przedostania się do mózgu (wszystkie inne aminokwasy wpływają również na obniżenie poziomu tryptofanu w mózgu). Białka są źródłem dużej ilości tryptofanu, ale zawierają też dużo tyrozyny w stosunku do tryptofanu (współczynnik tyrozyna / tryptofan). Węglowodany są źródłem mniejszej ilości tryptofanu, ale mają lepszy współczynnik tyrozyny do tryptofanu. Dlatego najlepszą strategią na zmianę dietę jest używanie takich produktów, które dostarczą dużo tryptofanu, a mało tyrozyny. J.O’Heare proponuje w tym celu użyć w diecie grzyba tofu. Przedstawia następującą procedurę dietetyczną:

Krok 1

10 dniowy okres przestawienia psa na dietę wysokiej jakości o niskiej do średniej zawartości białka (jeśli jeszcze na niej nie jest). Należy skupić się na ryżu, ziemniakach, płatkach owsianych i jęczmieniu jako źródle węglowodanów (zamiast kukurydzy). Należy zacząć od współczynników 90% starej diety i 10% nowej i stopniowo zwiększać o 10% udział nowej diety, aż zostanie osiągnięty współczynnik 100% nowej diety.

Krok 2

Zmniejszenie ilości karmy, aby zrobić miejsce na mały posiłek czysto węglowodanowy.

Krok 3

W przeciągu 2 godzin po posiłku złożonym z karmy dajemy psu mały gotowany posiłek, czysto węglowodanowy. Trzeba wypróbować, jakie produkty będą przez psa akceptowane. Można spróbować: ziemniaków, słodkich ziemniaków, jęczmienia, brązowego ryżu, marchewki, groszku, zielonej papryki, itd. W posiłku tym powinna być zawarta dzienna dawka witaminy B, szczególnie B6 w ilości 1 mg na kg ciała psa.

Należy kontynuować dietę przez okres wielu tygodni, aż zaobserwuje się wyraźne zmiany w zachowaniu psa. Zmiany te oczywiście są wynikiem nie tylko diety, ale i kompleksowych procedur behawioralnych. Po osiągnięciu tego punktu można spróbować dawać psu karmę niskobiałkową zamiast osobnego posiłku.

Jeśli pies nie akceptuje posiłku węglowodanowego można spróbować podawać mu tofu i węglowodany zmieszane z karmą. Jeśli pies nie jest psem pracującym należy w tym celu użyć karmy niskobiałkowej (około 16% zawartości).

W zasadzie dieta proponowana przez J. O’Heare opisuje jedynie pierwszy problem poruszony przez S.R. Lindsaya, czyli zmianę zachowań psa przez stosowanie diety niskobiałkowej wzbogaconej tryptofanem.

Nieco lepszym podejściem wydaje się bardziej kompleksowa zmiana diety psa z uwzględnieniem zarówno kwasów wielonienasyconych (Omega-3), witamin C i E, przeciwutleniaczy, węglowodanów, tłuszczu i 5-HTP, diety lepszej niż dotychczasowa oraz lepszej jakości relacji z człowiekiem. Jeśli oczywiście wszystkie te elementy są możliwe do zastosowania w danym przypadku.